Tangconstructie

Dit artikel delen met je netwerk?

Wat is een tangconstructie, wat is er mis mee en hoe voorkom je het?

Soms moet je een zin twee keer lezen voordat je begrijpt wat er staat. Vaak is dat de schuld van een tangconstructie: een zinsconstructie waarin woorden die bij elkaar horen, te ver uit elkaar staan. Dit maakt een tekst onnodig ingewikkeld.

Hoe herken je tangconstructies en – belangrijker nog – hoe los je ze op?

In dit artikel ontdek je:

  • wat een tangconstructie is en waarom ze problematisch zijn

  • hoe je tangconstructies herkent in je eigen teksten

  • een praktisch stappenplan om ze te vermijden

  • hoe AI je helpt om je zinnen te verbeteren

Foutloos, helder en bondig schrijven?

Bekijk de cursus Foutloos Nederlands schrijven en leer hoe je tangconstructies en andere klassieke fouten voorkomt.

Wat is een tangconstructie?

Een tangconstructie ontstaat als woorden die bij elkaar horen, te ver uit elkaar staan doordat er extra informatie tussen wordt geplaatst. Dit maakt een zin moeilijker leesbaar.

De directie heeft, vanwege de tegenvallende resultaten en de noodzaak om kosten te besparen, bepaald dat er bezuinigd moet worden.

Dit is een tangconstructie. Er staat (te) veel informatie midden in de zin. Daardoor moet je als lezer zoeken naar wat bij elkaar hoort.

De directie besluit te bezuinigen vanwege de tegenvallende resultaten en de noodzaak om kosten te besparen.

De tangconstructie is opgelost. Wat bij elkaar hoort staat nu bij elkaar. Daarbij staat de belangrijkste informatie vooraan. De zin is bovendien bondiger geformuleerd.

Hoe herken je een tangconstructie?

Schrijftrainer Martin Brester legt in drie minuten uit hoe je een tangconstructie herkent.

Waarom zijn tangconstructies moeilijk te volgen?

Psychologische en neurologische achtergrond

Ons brein verwerkt taal in stappen. Wanneer je een zin leest, houdt je werkgeheugen de informatie vast terwijl je de betekenis construeert. Maar dat geheugen heeft een beperkte capaciteit.

Zo verwerkt je brein een zin:

  1. Je leest het begin van de zin.
  2. Je slaat de eerste woorden op in je kortetermijngeheugen.
  3. Je zoekt actief naar de kern van de boodschap.
  4. Hoe langer die kern ontbreekt, hoe groter de kans dat je informatie vergeet of verkeerd interpreteert.

Waarom tangconstructies cognitief belastend zijn:

  • Te lange afstand: het brein moet informatie vasthouden terwijl het wacht op de betekenis.

  • Hogere cognitieve belasting: lezers moeten actief teruggaan in de zin om verbanden te leggen.

  • Hogere foutmarge: de kans op misinterpretatie of afhaken neemt toe.

Feit

Onderzoek naar cognitieve belasting in taalverwerking toont aan dat lezers moeite hebben met zinnen waarin kernwoorden ver uit elkaar staan. Dit verhoogt de kans op fouten in interpretatie en maakt teksten vermoeiender om te lezen.

De zogeheten Cognitive Load Theory stelt dat het kortetermijngeheugen slechts een beperkte hoeveelheid informatie kan verwerken. Wanneer zinnen complex zijn door bijvoorbeeld tangconstructies, wordt dit geheugen overbelast, wat kan leiden tot verminderde verwerkingssnelheid en een hogere kans op fouten.

Stappenplan: zo los je een tangconstructie op

Tangconstructies wil je vermijden in je tekst, om je lezer niet cognitief te belasten. Heb je toch een tangconstructie gevonden in je tekst? Zo los je het op:

Stap 1: zoek de kern

Wat is de essentie van je zin? Wat is de boodschap die je wilt overbrengen, de belangrijkste informatie? Markeer het onderwerp en de werkwoorden.

Stap 2: schrap waar mogelijk

Staat er overbodige informatie in de zin? Of te veel werkwoorden (denk: zal, wordt…). Schrap waar dat kan.

Stap 3: Zet bij elkaar wat bij elkaar hoort

Zorg dat lidwoord en zelfstandig naamwoord bij elkaar staan. Zorg ook dat werkwoorden bij elkaar staan als ze bij elkaar horen.

Stap 4: Check de volgorde

Zorg dat de belangrijkste informatie vooraan in de zin komt. Zet de kern dus voorop.

Stap 5: Eventueel opsplitsen

Is je zin toch nog vrij lang? Splits de zin dan in tweeën.

Voorbeeld: tangconstructie oplossen

De manager heeft, na overleg met de directie en een uitgebreide evaluatie van de financiële impact, besloten om het project uit te stellen.

Dit is een tangconstructie. De werkwoorden heeft en besloten horen bij elkaar, maar worden onderbroken door een lange bijzin.

Na overleg met de directie en een evaluatie van de financiële impact heeft de manager besloten het project uit te stellen.

De tangconstructie is opgelost. Wat bij elkaar hoort staat nu bij elkaar.

  • Wel begint de zin nu met de bijzin, de kern komt pas daarna. Daar is iets voor te zeggen, want nu staat de informatie er wel chronologisch: eerst was er overleg, daarop volgde de beslissing.
  • Wil je met de kern beginnen? Dat kan: De manager besloten het project uit te stellen na overleg met de directie en een evaluatie van de financiële impact.
  • Nog eenvoudiger? Dan kun je de zin opsplitsen: De manager besloten het project uit te stellen. Dit na overleg met de directie en een evaluatie van de financiële impact.

AI-tip:

AI kan je helpen met:

  • detecteren of er tangconstructies in je tekst staan

  • tangconstructies herschrijven naar heldere, prettig leesbare zinnen

Let op: niet elke AI-tool is heel goed in tangconstructies herschrijven. Het is dan extra belangrijk dat je een goede prompt geeft, om te voorkomen dat je een herschrijving krijgt die nog steeds niet lekker leesbaar is.

AI-prompt: 
‘Herschrijf de tangconstructie. Zorg dat in de herschrijving de kernboodschap vooraan in de zin staat en dat de zin bondig geformuleerd is. Begin niet met een bijzin en zet geen informatie tussen komma’s of gedachtestreepjes. Je mag de zin wel opsplitsen als dat beter werkt.’

Jouw schrijfstijl aanscherpen?

Wil jij:

  • professionele feedback op jouw zakelijke schrijfstijl?
  • direct praktisch aan de slag met jouw verbeterpunten?
  • al doende leren hoe je AI kunt gebruiken in jouw schrijfproces?

Volg de praktijkgerichte cursus Zakelijk schrijven met AI en pas alles direct toe op jouw eigen teksten!

Kenniscentrum Zakelijk schrijven

Meest gekozen schrijfcursussen

← Kenniscentrum Zakelijk Schrijven