Les 17: Actief formuleren

Wat leer je in deze les?

Je leert actief formuleren: je schrijft zinsconstructies die helder, bondig en aansprekend zijn. Je vermijdt passieve constructies: die zorgen namelijk dat een tekst ambtelijk, omslachtig of afstandelijk klinkt. Passieve constructies kunnen de lezer zelfs verwarren, omdat ze meer ruimte laten voor interpretatie. Daarom leer je in deze les hoe je actief formuleert en hoe je de passieve constructie vermijdt. [hr] [box style="rounded"] Na deze les ken je:
  • het verschil tussen actieve en passieve zinsconstructies
  • de techniek om passieve zinnen te herschrijven naar een actieve formulering
  • de richtlijn om actief te schrijven én de uitzonderingen: wanneer is passief formuleren wel gepast?
Na deze les kun je:
  • actief formuleren
  • passieve zinnen herschrijven naar actieve formuleringen
  • bewust kiezen voor actief of passief formuleren
[/box] [hr] [box type="info" style="rounded"] Voor de praktijkoefeningen in deze les werk je met een fragment uit Tekst en commentaar bij de Algemene wet bestuursrecht over de lengte van de begunstigingstermijn bij het opleggen van een last onder bestuursdwang. Dit onderwerp is ook belangrijk voor de proeftoets. [/box] [hr]

Wat is actief formuleren?

In de video hieronder maak je kennis met het verschil tussen actief en passief formuleren: [hr] [hr]

Hoe herken je een passieve zin?

Een passieve zin wordt gemaakt met behulp van het hulpwerkwoord ‘worden’ of het hulpwerkwoord ‘zijn’. Als de oorspronkelijke, actieve zin onvoltooid is, gebruik je voor de passieve zin ‘worden’. De actieve zin kan ook in de voltooide tijd staan (te herkennen aan een vorm van hebben of zijn met nog een of meer andere werkwoorden). Dan gebruik je voor de passieve zin ‘zijn’. Vaak staat in een passieve zin een zogenaamde ‘door-bepaling'. Dat wil zeggen dat er wordt gezegd door wie of wat de handeling plaatsvindt. Staat de door-bepaling er niet, dan kun je er meestal zelf eentje bij verzinnen. [hr]

Passieve zinnen: met het hulpwerkwoord worden (of zijn)

Hieronder zie je een serie voorbeelden. Achter de passieve zin zie je telkens de actieve herschrijving. [hr]
Passieve zin Actieve zin
Er wordt een nieuw registratiesysteem ingevoerd door de afdeling Debiteuren. De afdeling Debiteuren voert een nieuw registratiesysteem in.
Afwezigheid wordt door het nieuwe systeem automatisch geregistreerd. Het nieuwe systeem registreert afwezigheid automatisch.
Daarmee kan er door het bedrijf veel geld bespaard worden. Daarmee kan het bedrijf veel geld besparen.
Het systeem is door de afdeling ICT uitgebreid getest. De afdeling ICT heeft het systeem uitgebreid getest.
Vanaf nu zullen laatkomers door de directie op hun gedrag worden aangesproken. Vanaf nu zal de directie laatkomers op hun gedrag aanspreken.
[hr]

Vraag:

Hieronder zie je twee voorbeeldzinnen, daarna volgt een vraag:
  1. Aanstaande vrijdagmiddag wordt er taart en limonade uitgedeeld in winkelcentrum De Oostzijde.
  2. Bakker Brodeman deelt aanstaande vrijdagmiddag taart en limonade uit in winkelcentrum De Oostzijde.
[gravityform id="111" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V1" title="false" description="false" ajax="true"] [hr]

Oefeningen

Hieronder zie je een aantal zinnen. Geef van elke zin steeds aan of die actief of passief geformuleerd is. [hr] [gravityform id="112" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V2" title="false" description="false" ajax="true"] [hr] [gravityform id="113" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V3" title="false" description="false" ajax="true"] [hr] [gravityform id="114" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V4" title="false" description="false" ajax="true"] [hr] [gravityform id="115" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V5" title="false" description="false" ajax="true"] [hr] [gravityform id="116" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V6" title="false" description="false" ajax="true"] [hr] [gravityform id="117" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V7" title="false" description="false" ajax="true"] [hr] [gravityform id="118" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V8" title="false" description="false" ajax="true"] [hr] [gravityform id="119" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V9" title="false" description="false" ajax="true"] [hr]

De verschillen tussen actief en passief nog even op een rij:

[hr]
Actief Passief
Handelende persoon is zichtbaar Handelende persoon is niet altijd zichtbaar
De persoon staat centraal De handeling staat centraal
Kan met allerlei werkwoorden Constructie met 'worden' of 'zijn'
Klinkt meestal persoonlijk Klinkt meestal afstandelijk
[hr]

Vraag:

[gravityform id="121" name="ZakelijkeschrijfstijlL9V11" title="false" description="false" ajax="true"] [hr]

Hoe maak je een passieve zin actief?

Heel eenvoudig:
  1. Zoek de passieve constructie met een vorm van 'worden' of 'zijn'.
  2. Verwijder de vorm van 'worden'.
  3. Voeg een handelende persoon toe.
[hr] Een voorbeeld Hieronder zie je een passieve zin: Onvolledig ingevulde formulieren worden niet in behandeling genomen.
  1. Zoek de passieve constructie met een vorm van 'worden': worden niet in behandeling genomen.
  2. Verwijder de vorm van 'worden': nemen (?) niet in behandeling
  3. Maak de handelende persoon onderwerp van de zin. Als er geen handelende persoon genoemd wordt (in een door-bepaling) voeg dan een handelende persoon toe, bijvoorbeeld 'we' of 'men', de naam van het bedrijf of de instelling. De actief geformuleerde zin luidt dan: Onvolledig ingevulde formulieren neemt de gemeente niet in behandeling.
[hr]

Uitzonderingen: soms is passief wel de juiste keuze

Actieve zinnen lezen prettiger dan passieve. Ze zijn bondiger, informatiever en persoonlijker. Toch bestaat de passieve zinsconstructie niet voor niets. We gebruiken de passieve zinsconstructie in deze drie gevallen:
  1. Als je niet weet wie de handelende persoon is. Bijvoorbeeld:
  2. Als het helemaal niet belangrijk is wie de handelende persoon is. Bijvoorbeeld: In veel kantines wordt tegenwoordig goede koffie geschonken.
  3. Als je liever niet wilt zeggen wie de handelende persoon is, zoals wanneer je slecht nieuws brengt. Denk aan beleidsstukken, waarin niemand persoonlijk verantwoordelijk wil zijn voor een bepaald besluit. Bijvoorbeeld: De tweede bezuinigingsronde wordt volgende maand doorgevoerd.
[hr]

Praktijkopdracht: actief formuleren

Onderstaande drie zinnen zijn afkomstig uit Tekst en commentaar bij de Algemene wet bestuursrecht over de lengte van de begunstigingstermijn bij het opleggen van een last onder bestuursdwang. De zinnen zijn passief geformuleerd. Lees de zinnen grondig en zorg dat je begrijpt wat er staat.
  1. Bij het opleggen van een last onder bestuursdwang is een bestuursorgaan in beginsel verplicht om een termijn aan te geven waarbinnen de last moet zijn uitgevoerd.
  2. De begunstigingstermijn mag niet gebruikt worden voor een ander doel dan waarvoor zij is bestemd.
  3. Bij de beantwoording van de vraag of een termijn toereikend is, wordt in meer of mindere mate geabstraheerd van de concrete omstandigheden van het geval.
Herformuleer elke zin in de actieve vorm en vul je antwoord hieronder in. Bij elke zin is alvast een begin voor je gemaakt. [hr] [gravityform id="384" title="false" description="false" ajax="true"] [hr]

Meer oefenen?

Wil je meer oefenen met het omzetten van passieve zinnen in actieve zinnen? Gebruik dan de volgende oefening: Oefening passief omzetten in actief. De oefening bestaat uit zeven passieve zinnen, die je herschrijft naar actieve zinnen. Onderaan de oefening (in de pdf) zie je mogelijke oplossingen. [hr]

Terug naar:
Ga naar de bovenkant