Heeft je tekst een duidelijk afgebakend, eenduidig onderwerp? Controleer of je het onderwerp kunt benoemen in maximaal 5 woorden zónder het woordje ‘en’ te gebruiken.

Maak je in je tekst duidelijk wat je van de lezer verwacht? Moet de lezer na het lezen van jouw tekst iets weten, iets vinden of iets doen?

Heb je concreet gemaakt wát je lezer precies moet weten, vinden of doen? Check: kun je dit in één zin samenvatten? Zorg dat deze boodschap duidelijk en expliciet in je tekst staat.

Welke deelonderwerpen zijn nodig om je centrale boodschap over te brengen op de lezer? Noteer ze op een apart blad, in steekwoorden. Controleer nu of je deze deelonderwerpen hebt opgenomen in je tekst. Zo niet: voeg ze toe, want ze zijn nodig. En andersom: deelonderwerpen die niet bijdragen aan het overbrengen van je centrale boodschap mag je schrappen.

Heb je je tekst verdeeld in alinea’s? Controleer daarbij of elk deelonderwerp een eigen alinea heeft gekregen. Snelle visuele check: zijn alle alinea’s ongeveer even lang? Dan heb je de deelonderwerpen waarschijnlijk goed verdeeld. Is er één alinea veel langer dan de rest? Dan heb je waarschijnlijk twee (of meer) deelonderwerpen gebundeld.

Bevat elke alinea een kernzin, die de essentie van de alinea (en dus van het deelonderwerp) benoemt? En is de rest van de alinea daar een uitwerking van?

Ben je consequent in je alinea-opbouw? Heb je gekozen voor een piramidale opbouw of een trechtervormige opbouw van je alinea’s? Oftewel: plaats je de kernzin consequent aan het begin of aan het eind van de alinea?

Gebruik je voldoende metacommunicatie? Maken signaalwoorden de verbanden in je tekst voldoende duidelijk voor de lezer?

Weet je wie je lezers zijn? Heb je je doelgroep in kaart gebracht?

Welke kennis heeft je doelgroep over jouw onderwerp? Is het onderwerp al goed bekend, of is extra informatie nodig? Oftewel: geef je niet te veel maar ook niet te weinig informatie?

Hoe leest jouw doelgroep? Van papier, van een groot scherm, een klein scherm (telefoon)? Houd je daar voldoende rekening mee? Denk aan de totale tekstlengte, maar ook aan de lengte van alinea’s en zelfs zinslengte. Check ook of de lay-out past bij de manier waarop je doelgroep leest (denk bijvoorbeeld aan tussenkoppen, kleurgebruik, afbeeldingen en lettergrootte).

Houd je voldoende rekening met de motivatie van je doelgroep? Leest jouw lezer je tekst bijvoorbeeld voor werk of privé? Gaat het om informatie die de lezer nodig heeft dan kun je je meer permitteren dan wanneer je de lezer wilt overhalen om te lezen. Is in dat laatste geval je tekst voldoende aantrekkelijk voor je doelgroep?

Zijn de woorden die je gebruikt voldoende begrijpelijk voor je doelgroep? Moet je tekst begrijpelijk zijn voor lezers op B1-niveau? Check dan of je woordkeus voldoende eenvoudig is: gebruik je veelvoorkomende woorden, met een algemeen bekende betekenis? Check ook je woordlengte en samenstellingen. Kan het eenvoudiger?

Is je woordkeus van deze tijd? Controleer je tekst op ambtelijke taal, ouderwetse woorden en vervang ze. Tip: gebruik synoniemen.net voor alternatieven.

Check je tekst op jargon. Zijn je lezers bekend met dit jargon? Dan kun je het gewoon gebruiken natuurlijk. Zijn je lezers er niet mee bekend? Probeer het dan te vermijden. Kan dat niet? Geef dan uitleg (bijvoorbeeld in een apart kader).

Welke sfeer wil je neerzetten met je tekst? Controleer of je woordkeus daaraan bijdraagt. Gebruik bijvoorbeeld emotiewoorden of formuleer vanuit je zintuigen. (Meer leren over sfeer creëren met je woordkeus? Kijk eens bij de cursus Schrijven met AI!)

Check je zinslengte. Schrijf je op taalniveau B1? Beperk je dan bij voorkeur tot een maximum van 8 tot 10 woorden per zin. Mag het taalniveau iets hoger liggen, dan mag je je zinnen wat langer maken. Beperk je daarbij tot één mededeling per zin. Doorgaans zul je dan niet meer dan ongeveer 15 woorden nodig hebben.

Varieer in zinslengte en zinsbouw. Wissel korte en lange zinnen af voor een prettig ritme. Controleer ook of je voldoende varieert in zinsbouw. Begin bijvoorbeeld niet steeds met (hetzelfde) onderwerp.

Check je woordvolgorde. Staat de essentie (meestal) vooraan? Vermijd lange zinnen waarin de essentie achteraan staat; dat leest over het algemeen niet prettig.

Schrijven is schrappen. Wees alert op (verborgen) herhaling, werkwoordstapels, voorzetselcombinaties en andere nodeloos omslachtige formuleringen.

Klassieker die je wilt vermijden.

Schrijf je een mail (of brief)? Check je onderwerpregel. Is die voldoende informatief en bondig? Als het goed is kan de lezer op basis van de onderwerpregel al goed inschatten wat doel en boodschap van de tekst zijn. Hetzelfde geldt voor een titel of een kop bij de andere tekstsoorten.

Gebruik je voldoende tussenkoppen? En zijn die tussenkoppen bondig, informatief en dekken ze de lading. Als het goed is krijgt de lezer door de tussenkoppen te scannen een goed beeld van de tekstinhoud en de opbouw.

Zijn de gebruikte afbeeldingen functioneel? Oftewel: dragen ze bij aan het overbrengen van de boodschap?

Check kleurgebruik: is de tekst goed leesbaar?

Twijfel je over spelling? Check eenvoudig online het Groene Boekje voor de juiste spelling.

De spellingcheck van Word is natuurlijk een handig hulpmiddel voor de check op typfouten. Let op: de spellingcheck heeft niet altijd gelijk. Bij twijfel kun je dus beter zelf even controleren.

Check meteen je grammatica: lopen de zinnen goed, nergens een woordje vergeten? Lezend zie je dit niet altijd, je leest eroverheen omdat je hersenen ‘lezen’ wat ze verwachten te lezen. Tip: gebruik de voorleesfunctie van Word. Dan hoor je het direct als een zin niet goed loopt, een woord mist, verkeerd geknipt & geplakt is, een dubbeling bevat of wat dan ook.